* hợp lý và phải chăng cách xưng hô của người việt nam trong thời phong loài kiến là rập khuôn theo cách xưng hô của fan Trung Hoa? các từ “khảo” (như vào hiển khảo chỉ cha), “tỷ” (như trong hiển tỷ chỉ mẹ) có nghĩa như thế nào? (Trần Văn Thành, quận Hải Châu, Đà Nẵng)

- trong gia phả, văn bia, văn tế... Thường xuất hiện thêm các từ xưng hô theo lối xưa như: Hiển tổ khảo (ông nội), hiển tổ tỷ (bà nội), hiển khảo (cha), hiển tỷ (mẹ)... Về kiểu cách xưng hô này, nhà nghiên cứu và phân tích Vương Trung Hiếu trong bài viết “Cách xưng hô và thứ bậc trong gia tộc, xã hội thời xưa” đăng trên trang vanchuongviet.org (Tư liệu văn hóa nghệ thuật) đến biết: “Vào thời phong kiến, cách xưng hô của người việt cũng phong phú và đa dạng không nhát và không ít gì do hoàn cảnh lịch sử, cũng chịu ảnh hưởng bởi Trung Hoa.

Bạn đang xem: Cao tằng tổ khảo cao tằng tổ tỷ là gì

Điều này biểu đạt rõ qua các văn phiên bản Nôm. Trong chữ Nôm, chữ dì 姨 (em mẹ) viết hệt như chữ di 姨 vào Hán ngữ, chữ cậu 舅 viết như nhau và thuộc nghĩa với chữ cữu 舅 vào Hán ngữ, chữ dượng 仗 tuy viết hơi khác một chút nhưng vẫn thuộc nghĩa cùng với chữ trượng 丈 trong Hán ngữ…”.

Tuy nhiên, tác giả chứng minh rằng người việt đã sáng chế cách xưng hô cho riêng mình chứ chưa hẳn “bê nguyên xi” giải pháp xưng hô của bạn Trung Hoa: “Nói do đó không có nghĩa là dân ta coppy hoàn toàn phương pháp viết với xưng hô của fan Trung Hoa, bằng chứng là chữ chị 姉 cùng anh 嬰 đông đảo viết không giống chữ tỷ 妣 cùng huynh 兄 trong Hán ngữ; chữ em gái có hai phương pháp viết là 㛪 và 腌, vẫn rất khác với chữ muội 妹 trong Hán ngữ, chữ em trai 俺 cũng viết khác với chữ đệ 弟 trong Hán ngữ”.

Về ngữ nghĩa của những từ “khảo” (như vào hiển khảo chỉ cha), “tỷ” (như trong hiển tỷ chỉ mẹ), Facebook Hán Nôm Online đã đi tìm kiếm từ nguyên và chú thích rất thú vị.

Theo đó, người trung hoa có câu thành ngữ “như táng khảo tỷ”, chỉ sự đau thương tột độ như lúc táng phụ vương mẹ, qua đó hoàn toàn có thể thấy “khảo” với “tỷ” bên cạnh đó không liên quan đến ý nghĩa mất/chết mà ban đầu có nghĩa là lao động cha, mẹ; sau đây hai tự này được dùng phối kết hợp trong bài xích vị nhằm ca tụng, dần dần mới đưa mang nghĩa: cha/mẹ đã mất.

Sách “Khảo công ký” (考 工 記) giải thích: “Khảo, tức thành. Tỷ, tức sánh bằng”. Ý rằng, công nghiệp chăm sóc dục con cái của cha đã cáo thành, viên mãn. Đức nghĩa, công lao của bà mẹ với con cái và với mái ấm gia đình cũng khổng lồ lớn, sánh tày. Khảo, tỷ làm phản ánh bốn tưởng truyền thống lịch sử “nam chủ ngoại, đàn bà chủ nội” trong lòng thức bạn Trung Hoa. Trước khảo, tỷ thường xuyên đặt những chữ “tiên”, “hiển”. “Tiên” ý chỉ người đã mất, là tự húy xưng, kính xưng phụ huynh sau khi “vong” (mất). “Hiển” tức ý thanh danh rạm viễn, đức hạnh rực rỡ. “Hiển khảo”, “hiển tỷ” tức công ơn, tiết hạnh của bố mẹ sau lúc mất vẫn hiển rạng, còn mãi. Lúc lập bài bác vị, thường cải “tiên khảo”, “tiên tỷ” thành “hiển khảo”, “hiển tỷ” để biểu dương ca ngợi đức hạnh của phụ huynh và tỏ tấm lòng thành kính hàm ơn của con cháu.

Cổ đại giảng về Tam bất mục (Ba điều ko mục nát) có: “Thái thượng lập đức, kỳ lắp thêm lập công, kỳ lắp thêm lập ngôn”. Công với ngôn ko phải mái ấm gia đình nào cũng có, nhưng lại đức thì luôn luôn luôn rạng tỏ, bởi thế mà Hiển khảo, Hiển tỷ là từ để thụy đa dạng của con cháu với tổ tông của mình.

Thông thường, mái ấm gia đình người Việt bao gồm 3 nắm hệ sinh sống chung, bao gồm ông bà, cha mẹ, con cháu thì điện thoại tư vấn là “tam đại đồng đường”. Ví như 4 vậy hệ sống tầm thường thì hotline là “tứ đại đồng đường”, 5 ráng hệ là “ngũ đại đồng đường”.


bên cạnh cách xưng hô thứ bậc vào gia đình ngày nay, xin giới thiệu thêm phương pháp gọi xưa từ thời phong kiến, vì chưng hoàn cảnh lịch sử, ít nhiều gì cũng chịu ảnh hưởng bởi Trung Hoa. Phần lớn thứ bậc ở đây trích từ sách Nhật dụng thường đàm của Phạm Đình Hổ (1768-1839), loại từ điển giải ưa thích chữ Hán bằng chữ Nôm, do đó shop chúng tôi liệt kê đương nhiên chữ Nôm để quý vị tiện tra cứu lúc cần. Nếu lấy bản thân bản thân (tôi) làm chuẩn thì những thế hệ trong gia đình sẽ gồm thứ bậc như sau:

- Kị (忌): đời thứ 4 trên mình là đời kị (xem ảnh dưới): kị ông/kị bà. Nếu cần sử dụng từ Hán Việt thì cao tổ phụ là ông kị, cao tổ mẫu là bà kị. Ở miền Nam, phương pháp gọi sơ (初) tương ứng với kị. Sơ là cha mẹ của các cụ cố (ông sơ, bà sơ). Tiên tổ là ông bà các đời trước.

*

Đời thứ tư trên bản thân là đời kị

Nhật dụng thường đàm

- Cụ (具): đời thứ tía trên bản thân là đời cụ (cụ ông/cụ bà), còn gọi là “cố”(故/固), tức phụ thân mẹ của ông bà mình (ông cố/bà cố). Nếu dùng từ Hán Việt thì tằng tổ phụ là ông cụ, tằng tổ mẫu là bà cụ, tằng bá phụ là ông cụ bác, tằng bá mẫu là bà cụ bác, tằng thúc phụ là ông cụ chú, tằng thúc mẫu là bà cụ thím, tằng cô là bà cụ cô; tằng điệt (chắt) gọi mình là cụ chú, cụ bác; tằng điệt phụ (chắt dâu) gọi bản thân cụ chú, cụ bác; tằng điệt nữ (chắt gái) gọi mình cụ chú, cụ bác.

- Ông (翁) bà: đời thứ nhị trên bản thân là ông với bà. Nếu sử dụng từ Hán Việt thì tổ là ông; tổ bá phụ là ông bác; thúc phụ là ông chú; điệt tôn (cháu) gọi mình là ông chú, ông bác; điệt tôn phụ (cháu dâu) gọi mình ông chú, ông bác; điệt tôn nữ (cháu gái) gọi mình là ông chú, ông bác; ngoại tổ phụ là tổ ông ngoại; ngoại thái cữu là ông vợ; thân gia ông là ông công ty dâu gia; tôn thái ông là bố tôn ông thầy; tôn thái mẫu là mẹ ông thầy.

Xem thêm: Cách Kết Nối Camera Ip Với Máy Tính Cực Đơn Giản, Cách Kết Nối Camera Với Máy Tinh

*

Trong gia đình người Việt gồm 3 thế hệ sống thông thường nhà (bao gồm ông bà, thân phụ mẹ, nhỏ cái) thì gọi là “tam đại đồng đường”, nếu 4 thế hệ sống phổ biến thì gọi là “tứ đại đồng đường”, 5 thế hệ là “ngũ đại đồng đường”.

SHUTTERSTOCK

- phụ vương (吒): đời thứ nhất trên bản thân là cha. Thứ bậc theo từ Hán Việt như sau: phụ thân là cách bé gọi cha; thân phụ, sinh phụ là cha ruột; kế phụ là cha ghẻ, phụ vương kế; nghĩa phụ, dưỡng phụ là thân phụ nuôi; nghĩa phụ cũng là phụ thân đỡ đầu; cố phụ là phụ vương chết chưa chôn; hiển khảo là phụ thân chết đã chôn; tiên phụ là cha chết đã lâu; thứ mẫu là hầu của cha; bá phụ là bác (anh cha); thúc phụ là chú (em cha); cô là cô (chị em với cha); ngoại cữu là thân phụ vợ; chấp bá là bạn thân phụ (cũng là thân phụ của bạn mình); canh bá là bạn đồng tuế với phụ vương hoặc phụ vương bạn đồng tuế của mình; niên bá là bạn đồng khoa của thân phụ hoặc phụ vương bạn đồng khoa của mình; quyến điệt là biện pháp mình xưng hô với bạn cha, hoặc thân phụ của bạn mình; nhân quyến điệt là bí quyết mình xưng hô với phụ vương chồng, chị vợ, phụ vương vợ, anh vợ; cữu là phụ thân chồng.

*

Tổ mẫu là bà

Nhật dụng thường đàm

Trong gia đình: Mẹ (媄): đời thứ nhất trên bản thân là mẹ. Giải pháp xưng hô Hán Việt như sau: tuy nhiên thân là phụ thân mẹ; mẫu thân, nội thân là mẹ; đích mẫu là mẹ chủ yếu (con dòng chính và thứ gọi vợ lớn của cha); thứ mẫu là mẹ thứ (con dòng thiết yếu và thứ gọi vợ lớn của cha); kế mẫu là mẹ ghẻ; dưỡng mẫu là mẹ nuôi; ngoại cô là mẹ vợ; nhân bá mẫu là mẹ chồng của chị vợ; thân gia thái mẫu là mẹ đơn vị dâu gia; tôn thái mẫu là mẹ ông thầy; gia mẫu là mẹ tôi; lệnh từ là mẹ người; cô là cô, cũng là mẹ chồng; cô chương là mẹ chồng thiếu phụ dâu; giá bán mẫu là mẹ tất cả chồng khác; xuất mẫu là mẹ bị thân phụ từ bỏ; cố mẫu là mẹ chết chưa chôn; hiển tỉ là mẹ chết đã chôn; tiên mẫu là người mẹ đã chết. (Còn tiếp)